Hostname: page-component-cd9895bd7-fscjk Total loading time: 0 Render date: 2024-12-26T18:56:38.440Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

A bifacial tool of the Neanderthals from Ameland, the Netherlands∙

Published online by Cambridge University Press:  25 March 2014

D. Stapert ,
L. Johansen  and
M.J.L.Th. Niekus
D. Stapert*
Affiliation:
Ossewei 6, 9751 SC Haren, the Netherlands
L. Johansen
Affiliation:
Ossewei 6, 9751 SC Haren, the Netherlands
M.J.L.Th. Niekus
Affiliation:
Lopendediep 28, 9712 NW Groningen, the Netherlands
*
Email: D.Stapert@planet.nl

Abstract

Core share and HTML view are not available for this content. However, as you have access to this content, a full PDF is available via the ‘Save PDF’ action button.

A bifacially worked flint tool has recently been found on the North Sea beach of Ameland, one of the Wadden Islands in the northern Netherlands. It probably dates from the Middle Palaeolithic because its surface modifications include windgloss which in this area originated especially during the Weichselian Late Pleniglacial. The tool was probably first worked by a skilled knapper and subsequently, after a break occurred, by an apprentice. It is suggested that the tool was transported to Ameland from the North Sea bottom in the course of sand replenishment activities. Other artefacts from the Wadden Islands allegedly left by Neanderthals are also briefly discussed.

Keywords

Middle PalaeolithicWadden Islandsnatural surface modificationsdatingapprentice flintknappers
Type
Research Article
Information
Netherlands Journal of Geosciences , Volume 92 , Issue 2-3 , September 2013 , pp. 181 - 192
Copyright
Copyright © Stichting Netherlands Journal of Geosciences 2013

Footnotes

∙

In: Mulder, E.W.A., Jagt, J.W.M. & Schulp, A.S. (eds): The Sunday's child of Dutch earth sciences - a tribute to Bert Boekschoten on the occasion of his 80th birthday.

References

Bärenfänger, R. & Schwarz, W., 1999. Ostfriesische Fundchronik 1998. 3. Baltrum FStNr. 2210/8:1, Gemeinde Baltrum. Neandertaler in Ostfriesland? In: Emder Jahrbuch für historische Landeskunde Ostfrieslands 78 (1998): 262–264.Google Scholar
Busschers, F.S., Kasse, C., Van Balen, R.T., Vandenberghe, J., Cohen, K.M., Weerts, H.J.T, Wallinga, J., Johns, C., Cleveringa, P. & Bunnik, F.P.M., 2007. Late Pleistocene evolution of the Rhine-Meuse system in the southern North Sea basin: imprints of climate change, sea-level oscillation and glacio-isostacy. Quaternary Science Reviews 26: 3216–3248.CrossRefGoogle Scholar
Eisma, D., 1980. De Noordzee. Het Spectrum (Utrecht/Antwerpen), 128 pp.Google Scholar
Glimmerveen, J., Mol, D., Post, K., Reumer, J.W.F, Van der Plicht, H., De Vos, J., Van Geel, B., Van Reenen, G. & Pals, J.P., 2004. The North Sea project: the first palaeontological, palynological and archaeological results. In: Flemming, N.C. (ed): Submarine prehistoric archaeology of the North Sea. English Heritage/Council for British Archaeology (York): 43–52.Google Scholar
Gunnink, J.L., Maljers, D., Van Gessel, S.F., Menkovic, A. & Hummelman, H.J., 2013. Digital Geological Model (DGM): a 3D raster model of the subsurface of the Netherlands. Netherlands Journal of Geosciences, 92: 33–46.CrossRefGoogle Scholar
Harding, P., Gibbard, P.L., Lewin, J., Macklin, M.G. & Moss, E.H., 1987. The transport and abrasion of flint handaxes in a gravel-bed river. In: Sieveking, G. de G. & Newcomer, M.H. (eds): The human uses of flint and chert. Proceedings of the Fourth International Flint Symposium held at Brighton Polytechnic, 10–15 04 1983. Cambridge University Press (Cambridge): 115–126.Google Scholar
Hijma, M.P., Cohen, K.M., Roebroeks, W., Westerhoff, W.E. & Busschers, F.S., 2012. Pleistocene Rhine-Thames landscapes: geological background for hominin occupation of the southern North Sea region. Journal of Quaternary Science 27: 17–39.CrossRefGoogle Scholar
Hublin, J.-J., Weston, D., Gunz, P., Richards, M., Roebroeks, W., Glimmerveen, J. & Anthonis, L., 2009. Out of the North Sea: the Zeeland Ridges Neanderthal. Journal of Human Evolution 57: 777–785.CrossRefGoogle Scholar
Huijzer, B. & Vandenberghe, J., 1998. Climatic reconstruction of the Weichselian Pleniglacial in northwestern and central Europe. Journal of Quaternary Science 13: 391–417.3.0.CO;2-6>CrossRefGoogle Scholar
Johansen, L. & Stapert, D., 2004. Oldeholtwolde. A Hamburgian family encampment around a hearth. Balkema (Lisse), 229 pp.Google Scholar
Johansen, L. & Stapert, D., 2012. Some workpieces by Middle Palaeolithic apprentice flintknappers from the Netherlands. In: Niekus, M.J.L.Th., Barton, R.N.E, Street, M. & Terberger, Th. (eds): A mind set on flint; studies in honour of Dick Stapert (= Groningen Archaeological Studies volume 16). Barkhuis & Groningen University Library (Groningen): 49–76.Google Scholar
Johansen, L., Niekus, M.J.L.Th. & Stapert, D., 2009. Zwarte vuurstenen uit het Midden-Paleolithicum in Nederland. Paleo-aktueel 20: 1–8.Google Scholar
Kasse, C., Vandenberghe, D., De Corte, F. & Van den Haute, P., 2007. Late Weichselian fluvio-aeolian sands and coversands of the type locality Grubbenvorst (southern Netherlands): sedimentary environments, climate record and age. Journal of Quaternary Science 22: 695–708.CrossRefGoogle Scholar
Kiers, L., 2010/2011. Afronding en vuistbijlen. Unpublished report, Research Master Art & Archaeology, University of Groningen (Groningen), 28 pp.Google Scholar
Knutsson, K. & Lindé, K., 1990. Post-depositional alterations of wear marks on quartz tools; preliminary observations on an experiment with aeolian abrasion. Cahiers du Quaternaire 17 (Le silex de sa genèse à l'outil): 607–618.Google Scholar
Leenaers, H. (ed.), 2009. De Bosatlas van ondergronds Nederland. Noordhoff (Groningen), 96 pp.Google Scholar
Mol, D., De Vos, J., Bakker, R., Van Geel, B., Glimmerveen, J., Van der Plicht, H. & Post, K., 2008. Kleine encyclopedie van het leven in het Pleistoceen. Mammoeten, neushoorns en andere dieren van de Noordzeebodem. Natuurwetenschap & Techniek (Diemen), 233 pp.Google Scholar
Musch, J.E. & Wouters, A.M., 1979. Middenpaleolithische vondsten op het waddeneiland Vlieland. Archaeologische Berichten 5: 6–39.Google Scholar
Niekus, M.J.L.Th., Stapert, D., Beuker, J.R. & Johansen, L., 2011. A new site of the Mousterian of Acheulian tradition in the northern Netherlands. Quartär 58: 67–92.Google Scholar
Offerman-Heykens, J., Stapert, D. & Johansen, L., 2010. Een Neanderthalerkampement in het Corversbos bij Hilversum (N.H.). Paleo-aktueel 21: 9–16.Google Scholar
Olive, M., 1988. Une habitation magdalénienne d'Etiolles. L'Unité P15 (= Mémoire de la Société Préhistorique Française 20, 2 volumes), 175 pp.Google Scholar
Pigeot, N., 1987. Magdaléniens d'Etiolles. Economie de débitage et organisation sociale (L'Unité d'habitation U5) (= XXVe Suppl. Gallia Préhistoire), 168 pp.Google Scholar
Stapert, D., 1976. Some natural surface modifications on flint in the Netherlands. Palaeohistoria 18: 7–41.Google Scholar
Stapert, D., 1981. Middle Palaeolithicfinds from the beach at Cadzand (Province of Zeeland). Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 31: 293–305.Google Scholar
Stapert, D., 1983. Texel: strand. In: Woltering, P.J. (ed): Archeologische kroniek van Noord-Holland over 1982. Holland 15: 208–211.Google Scholar
Stapert, D., 1986. The handaxe from Elahuizen (province of Friesland, the Netherlands); an exercise in interpreting secondary surface modifications. Helinium 26: 3–19.Google Scholar
Stapert, D., 1987. A progress report on the Rhenen Industry (Central Netherlands) and its stratigraphical context. Palaeohistoria 29: 219–243.Google Scholar
Stapert, D., 2007. Neanderthal children and their flints. PalArch's Journal of Archaeology of Northwest Europe 1(2): 16–38 (www.PalArch.nl/NorthWestEurope/nwe_2007_1_2.pdf).Google Scholar
Stapert, D., Been, J., Beuker, J., Johansen, L., Niekus, M. & Wiersma, P., 2008. Bladspitsen en andere middenpaleolithische vondsten rond het glaciale bekken van Steenwijk (Dr. en Ov.). Paleo-aktueel 19: 10–19.Google Scholar
Stapert, D., Boekschoten, G.J. & Johansen, L., 2011. Een Levallois-kern en een bijzondere geslepen bijl van Vlieland (Fr.). Paleo-aktueel 22: 1–8.Google Scholar
Stapert, D. & Johansen, L., 2002. Een halve vuistbijl van Hemelum in Gaasterland. Paleo-aktueel 13: 15–18.Google Scholar
Stapert, D. & Johansen, L., 2008. Neanderthalers in Gaasterland. In: Huisman, K., Bekkema, K., Bos, J., De Jong, H., Kramer, E. & Salverda, R. (eds): Diggelgoud. 25 jaar Argeologysk Wurkferbân: archeologisch onderzoek in Fryslân. Fryske Akademy (Leeuwarden): 45–48.Google Scholar
Stapert, D. & Zandstra, J.G., 1985. Een zuidelijk archeologisch erraticum te Opende Zuid (Groningen). Grondboor en Hamer 39: 57–71.Google Scholar
Stoel, P., 1991. Patina-onderzoek bij vuursteen. Archeologie 3: 50–53.Google Scholar
Van de Lagemaat, E., 2012. The cores from the Creswellian site at Zeijen (province of Drenthe), the Netherlands. In: Niekus, M.J.L.Th., Barton, R.N.E., Street, M. & Terberger, Th. (eds): A mind set on flint; studies in honour of Dick Stapert (= Groningen Archaeological Studies volume 16). Barkhuis & Groningen University Library (Groningen): 203–216.Google Scholar
Van de Lagemaat, E., Stapert, D. & Johansen, L., 2011. De kern van Zeijen (Dr.): vuursteenbewerkers groot en klein. Paleo-aktueel 22: 9–15.Google Scholar
Van Gosliga, R., 2004. Volumebepaling van zandsuppleties op Texel aan de hand van tijdreeksen van laseraltimetriedata. Eindrapport ‘Research Project’ studie Geodesie, TU Delft (Delft), 31 pp.Google Scholar
Van Noort, G.J., 1983. Een concentratie van midden-paleolithische werktuigen van de Hoge Berg op het eiland Texel. Westerheem 32: 192–199.Google Scholar
Van Noort, G.J., 1985. Een Micro-Moustérien concentratie op Texel en het ontstaan van verschillen in patinering op Midden-Paleolithen in diverse keizandtypes. Archaeologische Berichten 16: 88–102.Google Scholar
Van Noort, G.J., 1991. Verbijsterend. APAN/Intern 8: 11–12.Google Scholar
Van Noort, G.J., 1995/1996. Het Midden-Acheul van het eiland Texel. APAN/Extern 5: 14–23.Google Scholar
Van Noort, G.J., 2002/2003. Een middenpaleolithische vindplaats van de Micoque-cultuur, type ‘Schambach’, op de stuwwal ‘de Hooge Berg’ op het eiland Texel. APAN/Extern 10: 9–34.Google Scholar
Van Noort, G.J., 2010. Een middenpaleolithische vindplaats van de Tayac-cultuur op de stuwwal ‘de Hooge Berg’ op Texel. APAN/Extern 14: 30–50.Google Scholar
Van Staalduinen, C.J. (ed.), 1977. Geologisch onderzoek van het Nederlandse Waddengebied. Rijks Geologische Dienst (Haarlem), 77 pp.Google Scholar
Veenstra, H.J., 1969. Gravels of the southern North Sea. Marine Geology 7: 449–464.CrossRefGoogle Scholar
Veenstra, H.J., 1971. Sediments of the southern North Sea. In: Delany, F.M. (ed.): The geology of the East Atlantic continental margin. ICSU/SCOR (Cambridge): 9–23.Google Scholar
Veenstra, H.J., 1974. Gravels from the North Sea. Engineering Geology 10: 31–34.Google Scholar
Veenstra, H.J., 1976. Getijdenlandschap: struktuur en dynamiek. In: Abrahamse, J., Joenje, W. & Van Leeuwen-Seelt, N. (eds): Waddenzee; natuurgebied van Nederland, Duitsland en Denemarken. Landelijke Vereniging tot Behoud van de Waddenzee & Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten in Nederland (Harlingen/'s-Graveland): 19–45.Google Scholar
Verhart, L.B.M., 2001. De zee neemt, de zee geeft. Westerheem 50: 102–108.Google Scholar
Westerhoff, W.E., Wong, Th.E. & Geluk, M.C., 2003. De opbouw van de ondergrond. In: De Mulder, F.J., Geluk, M.C., Ritsema, I.L., Westerhoff, W.E. & Wong, Th.E. (eds): De ondergrond van Nederland. Wolters-Noordhoff (Groningen/Houten): 247–352.Google Scholar