Hostname: page-component-cd9895bd7-gbm5v Total loading time: 0 Render date: 2024-12-26T05:20:30.107Z Has data issue: false hasContentIssue false
  • English
  • Français

History of geological mapping of the Holocene Rhine-Meuse delta,the Netherlands

Published online by Cambridge University Press:  19 June 2017

H.J.A. Berendsent
H.J.A. Berendsent*
Affiliation:
The Netherlands Centre for Geo-Ecological Research (ICG), Faculty of Geosciences, Department of Physical Geography, Utrecht University, Heidelberglaan 2, 3584 CS Utrecht, the Netherlands

Abstract

Core share and HTML view are not available for this content. However, as you have access to this content, a full PDF is available via the ‘Save PDF’ action button.

A brief overview is given of the history of geological mapping of theHolocene Rhine-Meuse delta. The first accurate map of the delta, based onfield observations, was made by Vink (1926). The geological map of theNetherlands, scale 1 : 50,000, made by the ‘Geologische Stichting’ (1927 –1938) under the supervision of P. Tesch totally neglected Vink’s work, andwas a step backwards with regard to the mapping of the Holocene delta.Between 1940 and 1965, the Wageningen group of soil scientists produceddetailed regional soil maps, that had a strong ‘geogenetic’ component. Inthe 1960’s a revolutionary ‘profile type legend’ was introduced by theNetherlands’ Geological Survey. This allowed to map not only the outcroppingsediments, but the whole Holocene succession, which gave more insight intothe geological history. Over the past 30 years, the Rhine-Meuse delta hasbeen studied extensively by students of physical geography at UtrechtUniversity. More than 250,000 borehole descriptions, 1500 14Cdates and over 36,000 archeological artifacts with associated ages(collected by the National Service for Archaeological Heritage) haveaccumulated, resulting in the largest database of a delta in the world. Theproduction of detailed maps has been crucial to the solution of manyscientific problems. The use of GIS has greatly enhanced geological andgeomorphological mapping, and subsequently, understanding of the evolutionof the Holocene Rhine-Meuse delta. A new detailed digital elevation map ofthe Netherlands, based on very accurate laser-altimetry data, will enable usto map larger areas in greater detail, with greater accuracy, and in a muchshorter period of time.

Keywords

geological mapsHoloceneRhine-Meuse deltafluvial systemsavulsions
Type
Research Article
Information
Netherlands Journal of Geosciences , Volume 86 , Issue 3 , September 2007 , pp. 165 - 177
Copyright
Copyright © Stichting Netherlands Journal of Geosciences 2007

Footnotes

†

Henk Berendsen passed away on May 14, 2007.

References

Bakker, J.P., 1954. Relative Sealevel Changes in Northwest Friesland (the Netherlands) since Prehistoric Times. Geologie en Mijnbouw, Nieuwe Serie 16: 232–246.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., 1982. De genese van het landschap in het zuiden van de provincie Utrecht – Een fysisch-geografische studie. Dissertatie Utrecht, en Utrechtse Geografische Studies 25: 256 p.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., 1984a. Quantitative Analysis of Radiocarbon Dates of the Perimarine Area in the Netherlands. Geologie en Mijnbouw 63: p. 343–350.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., 1984b. Problems of Lithostratigraphic Classification of Holocene Deposits in the Perimarine Area of the Netherlands. Geologie en Mijnbouw 63: 351–354.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., ed., 1986. Het landschap van de Bommelerwaard. Nederlandse Geografische Studies 10: 184 p.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., 2004a. De vorming van het land. Inleiding in de geologie en geomorfologie. Fysische geografie van Nederland. Assen: Van Gorcum, Koninklijke. Vierde, geheel herziene druk, met CD-ROM.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., 2004b. Rivers and the sea: how science went wrong explaining the formation of the Netherlands’ coastal plain. In: Dietz, T., Hoekstra, P. & Thissen, F. (eds): The Netherlands and the North Sea. Dutch geography 2000 – 2004. KNAG: Netherlands Geographical Studies 325: 56–63.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., 2005. Landschap in delen. Overzicht van de geofactoren – Fysische geografie van Nederland. Assen: Van Gorcum, Koninklijke. Derde, geheel herziene druk, met CD-ROM.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., 2006. De Laaglandgenese databank. CD-ROM, Department of Physical Geography, Faculty of Geosciences, Utrecht University.Google Scholar
Berendsen, H.J.A. & Stouthamer, E., 2000. Late Weichselian and Holocene palaeogeography of the Rhine-Meuse delta, the Netherlands. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 161-3/4: 311–335.10.1016/S0031-0182(00)00073-0Google Scholar
Berendsen, H.J.A., & Stouthamer, E., 2001. Palaeogeographic development of the Rhine-Meuse delta, the Netherlands, Assen. Van Gorcum, : 270 p.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., & Stouthamer, E., 2002. Palaeogeographic evolution and avulsion history of the Holocene Rhine-Meuse delta, the Netherlands. Netherlands Journal of Geosciences / Geologie en Mijnbouw 81/1: 97–112.10.1017/S0016774600020606Google Scholar
Berendsen, H.J.A. & Volleberg, K.P., 2007. New prospects in geological and geomorphological mapping of the Rhine-Meuse delta: application of detailed digital elevation measurements based on laseraltimetry. Geologie en Mijnbouw / Netherlands Journal of Geosciences 86/1: 15–22.10.1017/S0016774600021296Google Scholar
Berendsen, H.J.A., Faessen, E.L.J.H., Hesselink, A.W. & Kempen, H., 2002. Zand in banen – Zanddieptekaarten van het Gelders Riverengebied met inbegrip van de uiterwaarden. Sand-depth maps of the eastern part of the Rhine-Meuse delta (with a summary in English). Including coloured maps. Arnhem: Provincie Gelderland, in samenwerking met Rijkswaterstaat, Waterbedrijf Gelderland en Universiteit Utrecht: 53 p.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., Cohen, K.M., & Stouthamer, E., 2007. The use of GIS in reconstructing the Holocene palaeogeography of the Rhine-Meuse delta, the Netherlands. International Journal of GIS 21 (5): 589–602.Google Scholar
Berendsen, H.J.A., Makaske, B., Van de, Plassche O., Van Ree, M., Das, S., Van Dongen, M., Ploumen, S. & Schoenmakers, W., 2007, submitted. New groundwater-level rise data from the Rhine-Meuse delta; implications for the reconstruction of Holocene relative mean sea-level rise and differential land-level movements. Geologie en Mijnbouw / Netherlands Journal of Geosciences.Google Scholar
Bosch, J.H.A. & Kok, H., 1994. Toelichtingen bij de geologische kaart van Nederland, schaal 1 : 50.000. Blad Gorinchem (Gorkum) West (38W). Haarlem: Rijks Geologische Dienst.Google Scholar
Cohen, K.M., 2003. Differential subsidence within a coastal prism. Late-Glacial – Holocene tectonics in the Rhine-Meuse delta, the Netherlands. KNAG / Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Universiteit Utrecht. Netherlands Geographical Studies 316: 208 p.Google Scholar
De Bakker, H. & Schelling, J., 1966. Systeem van Bodemclassificatie voor Nederland. Wageningen: Pudoc.Google Scholar
De Boer, Th. A. & Pons, L.J., 1960. Bodem en grasland in de Vijfheerenlanden. Verslagen van Landbouwkundige Onderzoekingen 66.6: 1–72.Google Scholar
De Mulder, E.F.J. & Bosch, J.H.A., 1982. Holocene stratigraphy, radiocarbon dating and paleogeography of central and northern North Holland (the Netherlands). Mededelingen Rijks Geologische Dienst 36/3: 111–160.Google Scholar
De Mulder, E.F.J., Geluk, M.C., Ritsema, L, Westerhoff, W.E. & Wong, Th. E., 2003. De ondergrond van Nederland. Geologie van Nederland, deel 7. Utrecht: Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO.Google Scholar
Edelman, C.H., 1943. De bodemkarteering van den Bommelerwaard. Mededelingen voor den Landbouwvoorlichtingsdienst: 49-52.Google Scholar
Edelman, C.H., 1950. Inleiding tot de bodemkunde van Nederland. Amsterdam: Noordhollandsche Uitgevers Maatschappij.Google Scholar
Edelman, C.H., Eringa, L., Hoeksema, K.J., Jantzen, J.J. & Modderman, P.J.R., 1950. Een bodemkartering van de Bommelerwaard boven den Meidijk. Serie: De bodemkartering van Nederland, deel 7. Verslagen van Landbouwkundige Onderzoekingen 56.18: 1–137.Google Scholar
Egberts, H., 1950. De bodemgesteldheid van de Betuwe. ‘s-Gravenhage. Serie: de bodemkartering van Nederland, deel 8. Verslagen van landbouwkundige onderzoekingen 56.19.Google Scholar
Ente, P.J., Zagwijn, W.H. & Mook, W.G., 1975. The Calais deposits in the vicinity of Wieringen and the geogenesis of northern North Holland. Geologie en Mijnbouw 54: 1–14.Google Scholar
Fisk, H.N., 1947. Fine-Grained Alluvial Deposits and Their Effects on Mississippi River Activity. In Two Volumes. U.S. Army Corps of Engineers. Waterways Experiment Station, Vicksburg, Mississippi.Google Scholar
Griede, J.W., 1978. Het ontstaan van Frieslands Noordhoek. Dissertatie, Amsterdam: Vrije Universiteit, Rodopi.Google Scholar
Hageman, B.P., 1960. De holocene ontwikkeling van de Rijn-Maasmond. Geologie en Mijnbouw 39: 661–670.Google Scholar
Hageman, B.P., 1961. Enkele facetten van de Alblasserwaard-kartering. Jaarverslag Geologische Stichting: 39–41.Google Scholar
Hageman, B.|P., 1963. De profieltype-legenda van de geologische kaart voor het zeekleien rivierkleigebied. Tijdschrift van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, Tweede Reeks 80: 217–229.Google Scholar
Hageman, B.P., 1969. Development of the western part of the Netherlands during the Holocene. Geologie en Mijnbouw 48: 373–388.Google Scholar
Harbers, P. & Mulder, J.R., 1981. Een poging tot reconstructie van het Rijnstelsel in het oostelijk rivierengebied tijdens het Holoceen, in het bijzonder in de Romeinse tijd. Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, Geografisch Tijdschrift, Nieuwe Reeks 15: 404–421.Google Scholar
Louwe Kooijmans, L.P., 1974. The Rhine/Meuse Delta. Four Studies on its Prehistorie Occupation and Holocene Geology. Ph. D. Thesis, Leiden. Analecta Praehistorica Leidensia 7: 1–421.Google Scholar
Mackey, S.D., Bridge, J.S., 1995. Three-dimensional model of alluvial stratigraphy: theory and application. Journal of Sedimentary Research B65 1: 7–31.Google Scholar
Makaske, A., 1998. Anastomosing rivers – forms, processes and sediments. Ph. D. Thesis, Utrecht University: 287 p.Google Scholar
Miall, A.D., 1985. Architectural-Element Analysis: A New Method of Facies Analysis Applied to Fluvial Deposits. Earth-Science Reviews 22: p. 261–308.10.1016/0012-8252(85)90001-7Google Scholar
Oele, E., Apon, W., Fischer, M.M., Hoogendoorn, R., Mesdag, C.S., De Mulder, E.F.J., Overzee, B., Sesören, A. & Westerhoff, W.E., 1983. Surveying the Netherlands, Sampling Techniques, Maps and their application. Geologie en Mijnbouw 62: 355–372.Google Scholar
Pons, L.J., 1957. De geologie, de bodemvorming en de waterstaatkundige ontwikkeling van het Land van Maas en Waal en een gedeelte van het Rijk van Nijmegen. ‘s-Gravenhage: Verslagen van Landbouwkundige Onderzoekingen 63.11, Dissertatie Wageningen: Bodemkundige studies 3.Google Scholar
Pons, L.J., 1966. De Bodemkartering van het Land van Maas en Waal en een gedeelte van het Rijk van Nijmegen. Verslagen van Landbouwkundige Onderzoekingen 646 Wageningen: Pudoc. De Bodemkartering van Nederland, deel 22, Wageningen: Stiboka.Google Scholar
Rijkswaterstaat-AGI, 2005. Actueel Hoogtebestand van Nederland. Revised version. Rijkswaterstaat, Adviesdienst Geo-informatie en ICT, Delft.Google Scholar
Roeleveld, W., 1974. The Groningen Coastal Area. A Study in Holocene Geology and Low-land Physical Geography. Thesis, Amsterdam: Vrije Universiteit; ook verschenen in: Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek, Supplement 24, (1974). ‘s – Gravenhage.Google Scholar
Salvador, A., 1994. International stratigraphie guide. A guide to stratigraphie classification, terminology and procedure. Wiley, New York, second edition.Google Scholar
Sonneveld, F., 1958. Bodemkartering en daarop afgestemde landbouwkundige onderzoekingen in het Land van Heusden en Altena. Dissertatie, Wageningen.Google Scholar
Staring, W.C.H., 1858-1867. Geologische kaart van Nederland 1 : 200.000 in 19 bladen, uitgevoerd door het Topographisch Bureau van Oorlog, uitgegeven op last van Z.M. den Koning. A.C. Kruseman, Haarlem.Google Scholar
Stiboka, , 1965. De Bodem van Nederland. Toelichting bij de Bodemkaart van Nederland. Wageningen: Stichting voor Bodemkartering.Google Scholar
Stiboka, , 1973. Bodemkaart van Nederland, schaal 1 : 50.000, blad 39 Oost en West. Wageningen: Stichting voor Bodemkartering.Google Scholar
Stouthamer, E., 2001. Holocene avulsions in the Rhine-Meuse delta. KNAG / Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Universiteit Utrecht. Netherlands Geographical Studies 283: 211 p.Google Scholar
Stouthamer, E., & Berendsen, H.J.A., 2000. Factors controlling the Holocene avulsion history of the Rhine-Meuse delta (the Netherlands). Journal of Sedimentary Research 70 (5): 1051–1064.10.1306/033000701051Google Scholar
Stouthamer, E. & Berendsen, H.J.A., 2006. Avulsion, the relative roles of autogenic and allogenic processes. Sedimentary Geology. In press.Google Scholar
Tesch, P., 1942. Toelichtingen bij de Geologische Kaart van Nederland. Mededeeling nr. 1: De geologische kaart van Nederland en hare beteekenis voor verschillende doeleinden. ‘s-Gravenhage, Algemeene Landsdrukkerij. Mededeelingen van de Geologische Stichting, serie D, nr. 1: 38 p.Google Scholar
Törnqvist, T.E., 1993. Fluvial sedimentary geology and chronology of the Holocene Rhine-Meuse delta, the Netherlands. Netherlands Geographical Studies 166, 169 p. KNAG/Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen Universiteit Utrecht.Google Scholar
Van de Meene, E.A., Van Meerkerk, M. & Van der Staay, J., 1988. Toelichtingen bij de geologische kaart van Nederland 1 : 50.000. Blad Utrecht Oost (310). Haarlem: Rijks Geologische Dienst.Google Scholar
Van de Plassche, O., 1980. Holocene Water-Level Changes in the Rhine-Meuse Delta as a Function of Changes in Relative Sea-Level, Local Tidal Range, and River Gradient. Geologie en Mijnbouw 59: 343–351.Google Scholar
Van der Voorde, P.K.3., 1963. Gronden met een textuur B-horizont in het Utrechtse rivierkleigebied. Boor en Spade 13: 82–111.Google Scholar
Van der Woude, J.D., 1979. Chronology of the perimarien fluviatile depositional phases at Molenaarsgraaf. Geologie en Mijnbouw 58: 381–382.Google Scholar
Van der Woude, J.D., 1981. Holocene paleoenvironmental evolution of a perimarine ñuviatile area. PhD Thesis, Free University, Amsterdam: 118 pp.Google Scholar
Van der Woude, J.D., 1984. The fluviolagoonal palaeoenvironment in the Rhine/Meuse deltaic plain. Sedimentology 31: 395–400.10.1111/j.1365-3091.1984.tb00867.xGoogle Scholar
Van Diepen, D., 1954. De bodemgesteldheid van de Maaskant. Verslagen van landbouwkundige onderzoekingen 58-9, Wageningen: Stiboka.Google Scholar
Van Montfrans, H.M., 1975. Toelichting bij de ondiepe breukenkaart met diepteligging van de Formatie van Maassluis, 1 : 600.000. In: Zagwijn, W.H., & Van Staalduinen, C.J. (eds): Toelichting bij geologische overzichtskaarten van Nederland. Rijks Geologische Dienst, Haarlem: 103–109.Google Scholar
Verbraeck, A., 1970. Toelichtingen bij de geologische kaart van Nederland, schaal 1 : 50.000, blad Gorinchem Oost (380). Haarlem: Rijks Geologische Dienst.Google Scholar
Verbraeck, A., 1984. Toelichtingen bij de geologische kaart van Nederland, blad Tiel West (39 W) en Tiel Oost (39 0). Haarlem: Rijks Geologische Dienst: 335 p.Google Scholar
Vink, T., 1926. De Lekstreek, een aardrijkskundige verkenning van een bewoond deltagebied. Dissertatie, Amsterdam.Google Scholar
Vink, T., 1956. De Rivierstreek. Baarn: Bosch en Keuning.Google Scholar
Weerts, H.J.T., 1996. Complex confining aquifers. Architecture and hydraulic properties of Holocene and Late Weichselian deposits in the fluvial Rhine-Meuse delta, the Netherlands. Ph. D. Thesis, Utrecht University, 189 p.Google Scholar
Weerts, H.J.T., Westerhoff, W.E., Cleveringa, P., Bierkens, M.F.P., Veldkamp, J.G. & Rijsdijk, K.F., 2005. Quaternary geological mapping of the lowlands of the Netherlands, a 21st century perspective. Quaternary International 133/134: 159–178.Google Scholar
Zagwijn, W.H. & Van Staalduinen, C.J., (ed.), 1975. Geologische overzichtskaarten van Nederland. Haarlem: Rijks Geologische Dienst.Google Scholar
Zagwijn, W.H., 1986. Nederland in het Holoceen. ‘s-Gravenhage: Staatsdrukkerij: 46 p.Google Scholar
Zonneveld, I.S., 1960. De Brabantse Biesbosch. Een studie van bodem en vegetatie van een zoetwatergetijdendelta. Dissertatie, Wageningen; en Bodemkundige Studies 4, Wageningen.Google Scholar