Ausdruckstanz w obliczu historii i pamięci. Odtworzenia przeszłości

Summary

W artykule zatytułowanym Ausdruckstanz: Traditions, Translations, Transmissions (Ausdruckstanz: tradycje, tłumaczenia, transmisje), poświęconym historiografii niemieckiego tańca modern, omówiłam trzy eseje opublikowane w tomie Dance Discourses. Keywords in Dance Research, dotyczące tańca, polityki oraz kontrowersyjnej historii Ausdruckstanz, której zawiłości objawiły się w pełni pod koniec lat 90. ubiegłego wieku. W tekście tym skupiłam się na relacjach (często postrzeganych jako napięcia) pomiędzy historią i pamięcią. Pośród licznych kwestii, które poruszyłam, dwie nadal uważam za inspirujące: Jaka jest relacja między zerwaniem a ciągłością w narracjach dotyczących historii i pamięci? Jak znaleźć równowagę między prawdą historyczną, wiernością pamięci i prawem do zapomnienia?

Dzięki badaniom Susan Manning, Marion Kant i Lilian Kariny, Inge Baxmann oraz Laure Guilbert, które korzystały z niedostępnych wcześniej archiwów, a także dzięki ramom kulturowym zaproponowanym przez Inge Baxmann, oficjalne narracje historyczne poszerzono o zapomniane czy pomijane historie indywidualne, jednocześnie konfrontując wspomnienia uznanych postaci Ausdruckstanz, które pozostały i działały w Niemczech po przejęciu władzy przez nazistów, ze wspomnieniami osób zmuszonych do emigracji. Większość z nich stanowili Żydzi, pozostali to zaangażowani politycznie tancerze i tancerki, należący do organizacji komunistycznych i socjalistycznych. Wydaje się, że w odniesieniu do tego okresu historia i pamięć niemieckiego tańca modern przedstawiają odmienne prawdy, często upierając się przy zasadzie nienegocjowalności, a ich relacja pełna jest nacechowanych emocjonalnie opozycji, takich jak zło – dobro, fałsz – prawda, ideologiczne – autentyczne etc. Powstałe w ten sposób nowe narracje, oparte na dokumentach historycznych i świadectwach ustnych oraz zaadaptowanych technikach i repertuarach, przedstawiały wersję wydarzeń i biografii odmienną od tej, którą badacze, krytycy i artyści przez dekady uznawali za prawdziwą. Ponowne odczytanie niejednoznacznego przejścia Ausdruckstanz od fazy eksperymentalnej w drugiej i trzeciej dekadzie XX wieku do okresu nazistowskiego prezentuje niemiecki taniec wyrazisty jako rezultat długotrwałych przemian kulturowych oraz zapowiedź fascynujących utopii nowoczesności. Dziś przyjmujemy za pewnik, że rozwój narodowego socjalizmu po 1933 roku wywarł wpływ na Ausdruckstanz oraz że większość tancerzy i tancerek, którzy pozostali w Niemczech i Austrii, z różnych powodów współpracowała z nazistami, podczas gdy pozostali emigrowali do obu Ameryk, Australii i Palestyny, gdzie rozwijali i rozpowszechniali Ausdruckstanz, łącząc jego praktyki i zasady z innymi formami tanecznymi.