Miejsca i transnarodowe linie tańca wyzwolonego i ekspresjonistycznego w Europie

Summary

Niniejszy artykuł dotyczy trzech postaci związanych z tańcem ekspresjonistycznym w Europie, na których skupiłam się w ramach kilku projektów artystyczno-edukacyjnych, (współ)prowadzonych przez ostatnie dwa lata. Osobami, których wkład w usieciowienie tańca modernistycznego jest tematem artykułu, są kolejno: Rosalia Chladek (1905, Brno – 1995, Wiedeń), Sigurd Leeder (1902, Hamburg – 1981, Herisau), Karin Waehner (1926, Gliwice – 1999, Paryż).

Tych troje artystów (zob. wklejka, fot. 1–3) reprezentowało różne prądy i kierunki europejskiego tańca modern (linia Dalcroze’a, linia Labana i linia Wigman). Poza artystyczną pracą choreograficzną każde z nich pozostawiło znaczący dorobek edukacyjny w zakresie tańca ekspresjonistycznego. Mimo że ich twórczość wyrastała ze wspólnych korzeni, cechowało ją odmienne podejście do tańca i metod jego nauczania. Swoje koncepcje pedagogiczne rozwijali jednak w toku współpracy. Ze względu na okoliczności zewnętrzne artyści ci zostali zmuszeni do opuszczenia swoich ojczyzn lub miejsc, w których z powodzeniem praktykowali taniec. Przebywając na emigracji i korzystając z doświadczenia na arenie między- narodowej, uczyli swoich technik i stylów tańca ekspresjonistycznego i popularyzowali je w Europie (a w przypadku Sigurda Leedera i Karin Waehner – również za oceanem). Co więcej, wszyscy wpłynęli na obecny kształt badań nad tańcem.

W tekście przedstawione zostaną również kosmopolityczne miejsca i międzynarodowe centra, w których odbywało się kształcenie i przekazywanie koncepcji pedagogicznych wypracowanych przez tę trójkę: centrum tańca Laxenburg-Hellerau z siedzibami w Hellerau pod Dreznem i Laxenburgu pod Wiedniem (w przypadku Chladek); Jooss-Leeder School of Dance w Dartington Hall oraz Sigurd Leeder School of Dance w Londynie i Herisau (Szwajcaria); Paryż oraz inne miejsca rozwoju francuskiej awangardy tanecznej (w przypadku Waehner).

Rosalia Chaldek i jej metoda

Na początek kilka słów o tańcu i edukacji choreograficznej Rosalii Chladek (1905–1995), urodzonej w czasach monarchii austro-węgierskiej wybitnej tancerki, choreografki i pedagożki, której myśl artystyczna i edukacyjna nacechowana była przede wszystkim wpływami Dalcroze’a. Jeszcze w trakcie edukacji tanecznej w Schule für Rhythmus, Musik und Körperbildung w Hellerau, a także podczas późniejszego pobytu w Laxenburgu Chladek rozpoczęła pracę nad własnym systemem techniki tanecznej i metodologią nauczania.

Ukończywszy pierwszy etap edukacji rytmicznej i fizycznej w szkole gimnastycznej Margarete Kallab w czeskim Brnie, Rosalia Chladek w 1921 roku podjęła studia taneczne w „Nowej Szkole” w Hellerau.